“ANG LIHIM NI MAMA NA NADISKUBRE KO SA ARAW NG KANYANG LIBING”

Ako si Ella, 32 anyos, isang nurse sa Dubai.
Pitong taon na akong hindi umuuwi ng Pilipinas.
Ang tanging dahilan ko noon: gusto kong mabigyan ng magandang buhay si Mama.
Pero sa totoo lang, tumatakas din ako sa nakaraan.

Lumaki akong walang ama.
Sabi ni Mama, iniwan daw kami.
Hindi ko na tinanong.
Kasi alam kong masasaktan lang ako kung malalaman ko ang totoo.

🕯️ ANG LIBING

Nang pumanaw si Mama dahil sa stroke, umuwi ako.
Hindi ako nakaiyak noong una — parang nawala lang ako sa loob.
Sa lamay, habang abala ang lahat, may lumapit na lalaki, matanda, naka-barong.
Tahimik siyang naglagay ng puting sobre sa ibabaw ng kabaong ni Mama.

“Sino po kayo?” tanong ko.
Ngumiti siya, mahina.
“Kaibigan lang. Sabihin mo kay Ella… salamat.”

Paglingon ko, wala na siya.

💌 ANG SULAT

Kinabukasan, habang nagliligpit ako ng mga gamit ni Mama, may nakita akong lumang kahon sa ilalim ng kama.
Sa loob, mga lumang sulat at litrato.
Litrato ni Mama — bata pa, naka-uniform sa ospital.
At sa tabi niya, ang parehong lalaking nakita ko sa libing.

May sulat na nakasulat:

“Para kay Ella — basahin mo lang ‘to kung wala na ako.”

Nanginginig kong binuksan.
At habang binabasa ko, parang may bumigat sa dibdib ko.

“Anak,
Alam kong magagalit ka, pero hindi ko pwedeng dalhin ang lihim na ‘to hanggang kamatayan.
Ang lalaking kinamumuhian mo — ang ama mong iniwan tayo —
hindi ka niya iniwan.
Ako ang lumayo.”

💔 ANG KATOTOHANAN

“Mahal ko ang ama mo, Ella. Pero noong nalaman kong may pamilya na siya, pinili kong lumayo.
Hindi kita pwedeng palakihin sa kasinungalingan.
Kaya sininungalingan ko ang sarili ko — at ikaw.”

Nahulog ang luha ko sa papel.
Ang lalaking kinamuhian ko buong buhay ko…
ay isang taong ni minsan, hindi ko pinakinggan ang panig.

Pagkatapos ng libing, pumunta ako sa address na nakasulat sa isa pang sulat.
Isang lumang bahay sa Quezon City.
Nang kumatok ako, binuksan ng isang matandang lalaki.
Pareho ang mata niya kay Mama.

“Ikaw si Ella?” tanong niya, nanginginig.
Tumango ako.
“Anak… patawad.”

🌅 EPILOGO

Ngayon, dalawang taon na mula nang pumanaw si Mama.
Hindi ko man nakasama si Papa nang matagal,
tuwing umuupo kami sa harap ng lumang larawan ni Mama,
lagi kong naririnig sa isip ko: